top

Μητροπολίτη Ιταλίας Σπυρίδωνος
έκθεση στο Οικουμενικό Πατριαρχείο
για το Διεθνές Επιστημονικό Συμπόσιο
στη Σάμη Κεφαλληνίας

( 24 Μαρτίου 1996 )

Ἀρ. Πρωτ. 221/96

Τῇ Αὐτοῦ Θειοτάτῃ Παναγιότητι
τῷ Οἰκουμενικῷ Πατριάρχῃ
κυρίῳ μοι κυρίῳ Βαρθολομαίῳ,

προσκυνητῶς.

Παναγιώτατε καί θειότατε Πάτερ καί Δέσποτα,

Ἐκπληρώσας τὴν ἣν ἀνέθηκέ μοι ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία τιμητικὴν ἀποστολήν, ὅπως, συνῳδὰ τοῖς ὑπ’ ἀριθ. πρωτ. 380 καὶ ἀπὸ 2ας Αὐγούστου 1995 σεπτοῖς Πατριαρχικοῖς Γράμμασιν, ἐκπροσωπήσω ταύτην κατὰ τὸ «Διεθνὲς Ἐπιστημονικὸ Συμπόσιο Σάμης», ὑποβάλλω ᾧδε καθηκόντως τὰ κατὰ τὴν ἐν Σάμῃ Κεφαλληνίας πραγματοποιηθεῖσαν ἐπιστημονικο-πνευματικὴν συνάντησιν ταύτην.

*  *  *

Τὸ «Διεθνὲς Ἐπιστημονικὸ Συμπόσιο Σάμης», διεξαχθὲν κατὰ τὸ διήμερον τῆς 19ης-20ῆς Αὐγούστου 1995 ἐν τοῖς πλαισίοις τῶν ὑπὸ τῆς Κοινότητος Σάμης καὶ τοῦ αὐτόθι Πολιτιστικοῦ Συλλόγου «Αἰγιαλός» ἀπὸ κοινοῦ καὶ ὑπὸ τὴν αἰγίδα τοῦ Ὑπουργείου Πολιτισμοῦ ὀργανωθεισῶν πολιτιστικῶν ἐκδηλώσεων «Ἑόρτια Σάμης '95», εἶχεν ὡς ἀντικείμενον τὸ θέμα: «Ἡ Σάμη καὶ τὸ λιμάνι της - Ἕνας σταθμὸς στο δρόμο τῶν κοινωνικῶν καὶ θρησκευτικῶν ἀξιῶν μεταξὺ Ἀνατολῆς καὶ Δύσης: Ἡ περίπτωση τῆς ἀνακομιδῆς τοῦ Ἱεροῦ Λειψάνου τοῦ Ἁγίου Νικολάου ἀπὸ τὰ Μύρα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας στο Μπάρι τῆς Ἰταλίας».

Α.  Αἱ ἐργασίαι γενικῶς

Αἱ ἐργασίαι τοῦ συμποσίου διεξήχθησαν ἐν τῇ «Αἰθούσῃ Συνεδριῶν» τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου τῆς Κοινότητος Σάμης.

Κατὰ τὴν πανηγυρικὴν τελετὴν τῆς ἐνάρξεως τοῦ συμποσίου παρέστησαν ὁ Ἐκπρόσωπος τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας, ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Κεφαλληνίας κ. Σπυρίδων, ὁ Νομάρχης Κεφαλληνίας, ὁ Περιφερειακὸς Διευθυντὴς Κεφαλληνίας, οἱ Δήμαρχοι πλειόνων Δήμων καὶ Κοινοτήτων τῆς νήσου, ὡς καὶ ἄλλοι τοπικοὶ παράγοντες, ἐξ ὧν ἕκαστος ἀπηύθυνε σύντομον κατὰ τὸ μᾶλλον ἢ ἧττον χαιρετισμὸν πρὸς τοὺς συνέδρους (βλ. συνημμένον ὑπ’ ἀριθ. 1).

Ὡς εἰσηγηταὶ μετέσχον τοῦ συμποσίου, ἐξ Ἰταλίας μέν, ὁ ἐν Ἀθήναις μονίμως ἐγκαταβιὼν καὶ δρῶν ἀδελφὸς τῆς ἐν Βάρῃ καὶ τὴν αὐτόθι γνωστὴν Βασιλικὴν τοῦ Ἁγίου Νικολάου ἐποπτευούσης Μονῆς τῶν Δομηνικανῶν ὁσιολογιώτατος κ. Rosario Scogniamiullo· ἐξ Ἑλλάδος δέ, δέκα περίπου ἑπτανήσιοι κυρίως ἐπιστήμονες (πανεπιστημιακοὶ διδάσκαλοι, Κληρικοὶ καὶ ἀρχαιολόγοι). Εἰς τούτους, τῇ ἐπιμόνῳ παρακλήσει τῆς ὀργανωτικῆς ἐπιτροπῆς τοῦ συμποσίου, προσετέθη τῇ προτεραίᾳ τῆς ἐνάρξεως τῶν ἐργασιῶν καὶ ὁ Ἐκπρόσωπος τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας.

Τὰς ἐργασίας ταύτας παρηκολούθησαν ὁ ἡγούμενος τῆς ὡς ἄνω Μονῆς τῶν Δομηνικανῶν ὁσιολογιώτατος κ. Giovanni Distante, ὁ συνοδεύων αὐτὸν στενὸς φίλος καὶ θερμὸς ὑποστηρικτὴς τῆς Μονῆς κ. Παναγιώτης De Leonardo, ἐπίτιμος Πρόξενος τῆς Ἑλλάδος ἐν Βάρῃ, καὶ περὶ τοὺς 150 ἀνθρώπους τῶν γραμμάτων, προερχομένους ἐξ ὁλοκλήρου τῆς νήσου.

Τῶν ἐργασιῶν τοῦ συμποσίου προήδρευσεν ὁ Αἰδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύτερος κ. Γεώργιος Μεταλληνός, καθηγητὴς τῆς Νεωτέρας Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας ἐν τῇ Θεολογικῇ Σχολῇ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Ταῖς εἰσηγήσεσιν εἵπετο κατὰ κανόνα ἀνοικτὴ συζήτησις, καθ’ ἣν ὑπεβάλλοντο ἐλευθέρως εἰς τὸν ἑκάστοτε εἰσηγητὴν ἐρωτήσεις διασαφητικοῦ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον χαρακτῆρος καὶ διετυποῦντο παρατηρήσεις ἢ ἐγένοντο σχόλια συμπληρωματικά.

Β.  Ἐπὶ μέρους εἰσηγήσεις

α)  Πρῶτος εἰσηγητὴς ὑπῆρξεν ὁ Ἐκπρόσωπος τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας, ὅστις, ὁμιλήσας περὶ τοῦ θέματος : «Ὁ Ἅγιος Νικόλαος: σταθερὸ σημείο ἐπαφῆς μεταξὺ Ὀρθοδοξίας καὶ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ», προσεπάθησε νὰ τονίσῃ τὴν διὰ τῆς περιπτώσεως τοῦ ἐν λόγῳ Ἁγίου παρεχομένην δυνατότητα περαιτέρω ἀλληλοπροσεγγίσεως καὶ καταλλαγῆς μεταξὺ τῶν Ἐκκλησιῶν Ὀρθοδόξου καὶ Ρωμαιοκαθολικῆς (βλ. συνημμένον ὑπ’ ἀριθ. 2).

β)  Ἡ ὑπὸ τοῦ εἰρημένου ὁσιολογιωτάτου μοναχοῦ κ. Rosario Scogniamiullo γενομένη ἐπὶ τοῦ θέματος «Νοοτροπία καὶ θεολογικὲς διαστάσεις τοῦ 'Λόγου εἰς τὴν ἀνακομιδὴν τῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Νικολάου' εἰς τὸ Μπάρι» εἰσήγησις προὐκάλεσεν οὐκ ὀλίγας παρατηρήσεις καὶ ἐντόνους συζητήσεις, καθ’ ὅτι οὗτος ἠθέλησε: 1) νὰ τονίσῃ, ὅτι οἱ συλλαβόντες τὸ σχέδιον τῆς μετακομιδῆς τοῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου Νικολάου, ὡς καὶ οἱ ἐκτελεσταὶ τοῦ σχεδίου τούτου ἱερεῖς τε καὶ ἔνοπλοι ναῦται, εἶχον ὡς ἀποκλειστικὰ κίνητρα τὴν εὐσέβειαν καὶ θρησκευτικὴν εὐλάβειαν· 2) νὰ ὑπαινιχθῇ, ὅτι ὁλόκληρον τὸ λείψανον τοῦ Ἁγίου Νικολάου διασῴζεται μέχρι σήμερον ἀκέραιον ἐν τῇ ἐν Βάρῃ ὁμωνύμῳ Βασιλικῇ· 3) νὰ ὁμιλήσῃ περὶ πλήρους ταὐτότητος τῶν περὶ Ἁγίων διδασκαλιῶν ἀμφοτέρων τῶν Ἐκκλησιῶν, Ὀρθοδόξου καὶ Ρωμαιοκαθολικῆς· καὶ 4) νὰ ὑποστηρίξῃ τὸ ἰσόβαθμον τῆς πρὸς τὸν Ἅγιον Νικόλαον εὐλαβείας τῶν πιστῶν ἐν ἀμφοτέραις ταῖς Ἐκκλησίαις.

Τὰ ὑπὸ τοῦ ρωμαιοκαθολικοῦ τούτου μοναχοῦ ἀνῃρέθησαν κυρίως ὑπὸ τοῦ Αἰδεσιμολογιωτάτου Πρωτοπρεσβυτέρου κ. Γεωργίου Μεταλληνοῦ καὶ τοῦ θεολόγου υἱοῦ αὐτοῦ Δημητρίου, καταδειξάντων σαφῶς: 1) ὅτι ἐν τῇ πραγματικότητι τὰ λείψανα τοῦ ἁγίου Νικολάου ἀπεσπάσθησαν ἀπὸ τοῦ ἐν Μύροις ἀπὸ αἰώνων κειμένου τάφου αὐτοῦ διὰ τῶν ὅπλων καὶ τῆς βίας· 2) ὅτι οὐχὶ ὁλόκληρον, ἀλλὰ μέρος μόνον τοῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου Νικολάου διασῴζεται σήμερον ἐν τῇ ἐν Βάρῃ γνωστῇ ὁμωνύμῳ Βασιλικῇ· 3) ὅτι ἡ ὀρθόδοξος περὶ Ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ διδασκαλία φέρει κατ’ ἀνάγκην λογικὴν εἰς διδασκαλίαν περὶ τῶν Ἁγίων διάφορον τῆς ρωμαιοκαθολικῆς· καὶ 4) ὅτι ἡ διάφορος περὶ τῶν Ἁγίων διδασκαλία συνεπάγεται ἀναποφεύκτως καὶ διάφορον πρὸς τοὺς Ἁγίους, ἐν προκειμένῳ δὲ καὶ πρὸς τὸν Ἅγιον Νικόλαον, εὐλάβειαν παρὰ τοῖς πιστοῖς ἑκατέρας τῶν ἐν λόγῳ Ἐκκλησιῶν.

γ)  Ἐγένετο ὡσαύτως λόγος καὶ δὴ κατ’ ἄμοιρον λεπτότητος τρόπον περὶ ἀποδόσεως τῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Νικολάου εἰς τὴν Ἀνατολικὴν Ἐκκλησίαν ἐξ ἧς ταῦτα καὶ προέρχονται, ἤτοι διὰ δόλου καὶ βίας ἀφῃρέθησαν. Ἐλέχθη σχετικῶς, ὅτι ἡ περὶ ᾖς ὁ λόγος ἀπόδοσις, καίπερ ἐν ταῖς ἡμέραις ἡμῶν ἀνέφικτος, θὰ ἀπετέλει πρᾶξιν γενναιότητος, δικαιοσύνης καὶ ἐντιμότητος, θὰ προσετίθει δὲ ἕνα προσέτι ἰσχυρὸν κρίκον εἰς τὴν μακρὰν ἅλυσιν τῶν ἀπὸ πολλοῦ καὶ μετ’ οὐ μικρῶν καὶ εὐκαταφρονήτων κόπων καλλιεργουμένων σχέσεων μεταξὺ τῶν δύο Ἐκκλησιῶν.

*  *  *

Τὸ συμπόσιον ἔληξε δι’ ἐπισήμου τελετῆς, καθ’ ἣν ἀπενεμήθησαν τοῖς εἰσηγηταῖς καὶ ἄλλαις προσωπικότησι διπλώματα συμμετοχῆς καὶ ἀναμνηστικὰ μετάλλια. Κατὰ τὴν τελετὴν ταύτην ὡμίλησε καὶ αὖθις ὁ Πατριαρχικὸς Ἐκπρόσωπος, εὐχαριστήσας πᾶσι ἐπὶ ταῖς πρὸς αὐτὸν «ἐκδηλώσεσι σεβασμοῦ καὶ ἀγάπης, αἵτινες καὶ μεταβαίνουσιν ὡς εἰκὸς πρὸς τὴν Μητέρα Ἐκκλησίαν καὶ τὸν σεπτὸν αὐτῆς Προκαθήμενον, οὗτινος ἡ στοργικὴ μέριμνα καλύπτει τοὺς ἁπανταχοῦ γῆς Ὀρθοδόξους καὶ δὴ τοὺς τῆς Κεφαλληνίας, ἀποτελεσάσης ἐπὶ αἰῶνας τμῆμα τῆς κανονικῆς δίκαιοδοσίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρονου».

*  *  *

Α.  Κατὰ τὸ πρόγραμμα τοῦ συμποσίου ἐτελέσθη, τῇ πρωΐᾳ τῆς Κυριακῆς, 20ῆς Αὐγούστου, Ἀρχιερατικὴ Θεία Λειτουργία ἐν τῷ ἱερῷ ναῷ τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου ἐν Σαμῃ, προεξάρχοντος τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Κεφαλληνίας κ. Σπυρίδωνος. Εἰς τὴν πανηγυρικὴν ταύτην Λειτουργίαν παρέστησαν ὁ Ἐκπρόσωπος τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας ἀπὸ ἰδιαιτέρας ἐν τῷ σωλέᾳ θέσεως, αἱ ἐν Κεφαλληνίᾳ κρατικαὶ καὶ τοπικαὶ Ἀρχαὶ καὶ οἱ σύνεδροι, ὀρθόδοξοί τε καὶ ρωμαιοκαθολικοί.

Τὸν Πατριαρχικὸν Ἐκπρόσωπον προσεφώνησε περὶ τὸ τέλος τῆς Θείας Λειτουργίας ὁ ἐπιχώριος Μητροπολίτης, ἀναφερθεὶς διὰ μακρῶν, εὐφήμως τε καὶ ἐπαινετικῶς, εἰς τὸ πρόσωπον, τὴν ἀκάματον δρᾶσιν καὶ παγκόσμιον ἀκτινοβολίαν τῆς Ὑμετέρας σεπτῆς Κορυφῆς. Ἀντεφώνησεν ὁ Ἐκπρόσωπος τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας καταλλήλως, ἀναφερθεὶς συντόμως καὶ εἰς τὴν ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ ἡμῶν Ἐκκλησίᾳ θέσιν τῆς Θεοτόκου, ἅτε προσφάτου ἔτι οὔσης τότε τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως αὐτῆς καὶ τοῦ ἐν ᾧ ἐτελεῖτο ἡ πανηγυρικὴ αὕτη Θεία Λειτουργία ναοῦ ὄντος εἰς ταύτην ἀφιερωμένου (βλ. συνημμένον ὑπ. ἀριθ. 3).

Β.  Ἐν τοῖς πλαισίοις τοῦ συμποσίου ἐπραγματοποιήθησαν καὶ ἐκδηλώσεις τινὲς ἐκκλησιαστικο-πολιτιστικοῦ ἢ ἀμιγῶς πολιτιστικοῦ χαρακτῆρος, ἃς παρηκολούθησαν τόσῳ οἱ σύνεδροι, ὅσῳ καὶ οἱ κάτοικοι τῆς Σάμης καὶ ἄλλων πλησιοχώρων κωμοπόλεων. Τοιαῦται ὑπῆρξαν αἱ ἐκδηλώσεις : α) ἑρμηνείας κλασσικῶν ᾀσμάτων ὑπὸ γνωστῆς καλλιτέχνιδος ἑλκούσης τὴν καταγωγὴν ἐκ Σάμης· β) ἐμφανίσεως τῆς ἐν Ληξουρίῳ ἰδιωτικῆς ἐκκλησιαστικῆς χορῳδίας Ἔρτζου· γ) ἐκτελέσεως τοπικῶν χορῶν ὑπὸ τοῦ ἐν Ληξουρίῳ συγκροτήματος «Ἰπαντρίλιες-Λαντζιέρες».

*  *  *

Α.  Κατὰ τὸ συμπόσιον τοῦτο αἰσθητὴ ὑπῆρξεν ἡ ψυχρότης, μεθ’ ἧς ὁ ἐπιχώριος Μητροπολίτης ἀντιμετώπιζε γενικῶς τὰ μέλη τῆς ὀργανωτικῆς ἐπιτροπῆς, ἀποφυγὼν ὅπως μετάσχῃ συμποσιακῶν τινων ἐκδηλώσεων. Κατά τινα κεφαλλῆνα κληρικόν, μέλος τῆς ἐν λόγῳ ἐπιτροπῆς, ἡ στάσις αὕτη τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Κεφαλληνίας ὠφείλετο εἰς τὸ γέγονος, ὅτι ἡ μεταξὺ τῆς ὀργανωτικῆς ἐπιτροπῆς καὶ τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας συνεννόησις περὶ ἀποστολῆς Ἐκπροσώπου αὐτῆς ἐγένετο ἐν γνώσει μέν, ἀλλ’ οὐχὶ διὰ τῆς ἐπιτοπίου Ἱερᾶς Μητροπόλεως, ὡς ἔδει κατὰ τὴν ἄποψιν τοῦ Μητροπολίτου.

Β.  Τὸ συμπόσιον τοῦτο, πραγματοποιηθὲν ἐν τοῖς πλαισίοις τῆς ὑπὸ τῶν κεφαλληνιακῶν Ἀρχῶν καταβαλλομένης κατὰ τὰ τελευταῖα ἔτη ἐπιμόνου καὶ σοβαρᾶς προσπαθείας πρὸς ἔτι μείζονα καλλιέργειαν καὶ σύσφιγξιν τῶν μεταξὺ Κεφαλληνίας καὶ Ἰταλίας σχέσεων ἐπὶ τῷ τέλει τῆς ἀναπτύξεως τοῦ τοπικοῦ νησιωτικοῦ τουρισμοῦ, δύναται ἵνα θεωρηθῇ ὡς μικρὸν μέν, πλὴν θετικὸν ὁπωσδήποτε βῆμα πρὸς τὴν κατεύθυνσιν ταύτην. Βεβαίως τὸ γέγονος, ὅτι οἱ ἐξ Ἰταλίας προσκεκλημένοι ἦσαν εὐάριθμοι καὶ ἀπὸ πολλῶν πλευρῶν οὐχὶ ἀσφαλῶς οἱ καταλληλότεροι πρὸς προώθησιν πρωτοβουλιῶν ἀλληλογνωριμίας καὶ ἀλληλοπροσεγγίσεως, ὑγιοῦς ἢ μή, συνέβαλεν, ὡς πᾶς τις εὐκόλως ἀντιλαμβάνεται, ἐλάχιστον εἰς τὴν ὅλην ἀναπτυξιακὴν ταύτην προσπάθειαν.

Γ.  Θὰ ἠδύνατο ἐπίσης νὰ ὑπογραμμισθῇ γενικῶς, ὅτι ἐξ ἐπόψεως ἐπιστημονικῆς οἱ εἰσηγηταί, τόσῳ οἱ ἐξ Ἰταλίας ὅσῳ καὶ οἱ ἐξ Ἑλλάδος, δὲν ὑπῆρξαν οἱ ἐκπροσωπευτικώτεροι τοῦ ἐξ οὗ προήρχοντο πνευματικοῦ χώρου. Πάντως εἰσηγήσεις τινές, ὡς τοῦ Αἰδεσιμολογιωτάτου Πρωτοπρεσβυτέρου κ. Γεωργίου Μεταλληνοῦ καὶ τοῦ ἐλλογιμωτάτου κ. Γεωργίου Σουρῆ, καθηγητοῦ τοῦ Ρωμαϊκοῦ Δικαίου ἐν τῷ Ἀριστοτελείῳ Πανεπιστημίῳ Θεσσαλονίκης, ὑπῆρξαν ἀδιαμφισβητήτως ὑψηλοῦ ἐπιστημονικοῦ ἐπιπέδου, αἱ δὲ σχετικαὶ πρὸς τὰς εἰσηγήσεις ταύτας ἀνοικταὶ συζητήσεις μεσταὶ περιεχομένου καὶ ἐνδιαφέροντος.

Δ.  Τέλος, σημειωθήτω ἐνταῦθα, ὅτι ἡ θετικὴ ἐν γένει ἔκβασις τοῦ συμποσίου ὀφείλεται ἐν πολλοῖς τόσῳ εἰς τὴν βαθεῖαν θεολογικὴν κατάρτισιν ὅσῳ καὶ εἰς τὴν διαλεκτικὴν ἱκανότητα τοῦ προεδρεύσαντος τῶν ἐργασιῶν Αἰδεσιμολογιωτάτου Πρωτοπρεσβυτέρου κ. Γεωργίου Μεταλληνοῦ, ἀναφερθέντος ἐπανειλημμένως καὶ δὴ κατὰ κόρον εἰς τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον καὶ ἐνθουσιωδῶς ἐξάραντος τὸν διαδραματιζόμενον ὑπὸ τούτου θετικώτατον καὶ δὴ εὐεργετικώτατον ρόλον ἐν τῇ καθόλου Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ.

*  *  *

Καὶ ἐπὶ τούτοις τὴν τιμίαν τε καὶ χαριτόβρυτον δεξιὰν τῆς Ὑμετέρας θεοτιμήτου Κορυφῆς εὐλαβῶς κατασπαζόμενος, τὰς θεοπειθεῖς δ’ Αὐτῆς πατρικὰς εὐχὰς καὶ εὐλογίας ταπεινῶς ἐξαιτούμενος, ὑποδιατελῶ,

ἐν Βενετίᾳ τῇ 24ῃ Μαρτίου 1966,

[ χειρογράφως:

μετά βαθυτάτου σεβασμοῦ

καί υἱϊκῆς ἀφθίτου εὐγνωμοσύνης,   ]

[ ὑπογραφή ]

(   ὁ Ἰταλίας Σπυρίδων )