top

Ἡ βραδυνή - 23 Μαρτίου 2002

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Η αποκαλυπτική βιογραφία ενός ασυμβίβαστου

Της  ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΟΛΟΒΟΥ

Λίγο λόγια
για τη συγγραφέα

Η Ιουστίνη Φραγ- κούλη-Αργύρη γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1959, όπου τελείωσε τη δημοτική και μέση εκπαίδευση. Απόφοιτος του Πολιτικού τμήματος της Νομικής Αθηνών δημοσιογραφεί από το 1983 σε ημερήσιες εφημερίδες και περιοδικά της Ελλάδας. Είναι μέλος της ΕΣΗΕΑ και έχει εργασθεί κατά διαστήματα στους ραδιοφωνικούς σταθμούς της ΕΡΑ, του SΚΥ, του FLASH 9,61 καθώς και στην Ελληνική Τηλεόραση (ΕΤ). Από το 1989 ζει και εργάζεται στο Μόντρεαλ του Καναδά ως ανταποκρίτρια του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων, της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» και του καθημερινού «Έθνους». Συνεργάσθηκε ταυτόχρονα με το τοπικό ραδιόφωνο και διάφορα ομογενειακά μέσα του Καναδά και της Αμερικής. Είναι παντρεμένη με τον επιχειρηματία Θεόδωρο Αργύρη κι έχει ένα γιο, το δεκάχρονο Αλέξανδρο.

Με τίτλο «Η Μοναξιά Ενός Ασυμβίβαστου» κυκλοφόρησε πέρσι από τις εκδόσεις «Εξάντας» η βιογραφία του πρώην Αρχιεπισκόπου Αμερικής Σπυρίδωνος ταράσσοντας τα νερά της εκκλησιαστικής πραγματικότητας αλλά και της ομογένειας της Αμερικής. Φέτος μεταφράστηκε στα αγγλικά με τίτλο «The Lonely Ρath οf Integrity» με τη σφραγίδα του εκδοτικού οίκου «Εξάντας» και Θα κυκλοφορήσει αυτή την εβδομάδα ταυτόχρονα στην Ελλάδα, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά. Η διαφορετικότητα αυτού του βιβλίου, που περιγράφει την προσωπικότητα του Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος από τη γέννησή του μέχρι την άνοδο και την πτώση του από τον αρχιεπισκοπικό θώκο της Αμερικής, έγκειται στο γεγονός ότι η συγγραφέας του Ιουστίνη Φραγκούλη προσεγγίζει ανθρώπινα την υπόσταση του ιεράρχη προσφέροντας αποκαλυπτικά στοιχεία και ντοκουμέντα για τις διαπλοκές στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής κατά την τρικυμιώδη τριετία 1996-1999. Πρόκειται για μια βιογραφία ενός εκκλησιαστικού ηγέτη που δεν ανήκει στο περιθώριο της εκκλησιαστικής βιβλιογραφίας αλλά στο κύριο ρεύμα της σύγχρονης ελληνικής βιβλιογραφικής πραγματικότητας.

Η συγγραφέας Ιουστίνη Φραγκούλη, δημοσιογρά- φος, ανταποκρίτρια του ΑΠΕ και άλλων ημερήσιων εντύπων της Ελλάδας μάς οδηγεί στα μονοπάτια του αποκαλυπτικού της βιβλίου, δίνοντας τη δική της οπτική προσέγγιση στο όλο ζήτημα...

- Η μοναξιά ενός ασυμβίβαστου. Πείτε μας λίγα λόγια για τον τίτλο - γιατί αυτός ο τίτλος;

«Ο τίτλος προέκυψε από την προσωπικότητα του ανθρώπου και του ιεράρχη Σπυρίδωνα. Ενώ είχε την ευκαιρία πολλάκις να συμβιβασθεί με πρόσωπα και καταστάσεις στην Εκκλησία της Αμερικής, εκείνος προτίμησε να υπερασπισθεί τα ορθόδοξα θέσμια και το ρόλο του ως Αρχιεπισκόπου μέχρις εσχάτων διαλέγοντας τελικά την οδό της αυτοαναχώρησης. Ο τίτλος "Η Μοναξιά ενός Ασυμβίβαστου" δικαιώνει τις επιλογές του μέχρι σήμερα».

- Θα μπορούσατε με λίγα λόγια, για όσους δεν έχουν διαβάσει το βιβλίο, να μας πείτε τι οδήγησε στην «παραίτηση» τον Σπυρίδωνα; Πώς και από ποιους «ενορχηστρώθηκε» η απομάκρυνσή του από την Αρχιεπισκοπή Αμερικής;

«Η Μοναξιά Ενός Ασυμβίβαστου» φέτος μεταφράσθηκε στα αγγλικά με τίτλο «The Lonely Path οf Ιntegrity» και θα κυκλοφορήσει αυτή την εβδομάδα ταυτόχρονα στην Ελλάδα

«Οι μηχανισμοί της κρίσης στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής και κατ' επέκταση της απομάκρυνσης του Αρχιεπισκόπου (1996-1999) στήθηκαν από το κέντρο της Ορθοδοξίας στην Κωνσταντινούπολη και περιέπλεξαν μητροπολίτες, ιερείς, λαϊκούς της εύνοιας του πρώην αρχιεπισκόπου Ιακώβου, ομογενειακά μέσα ενημέρωσης αλλά και μεγάλες ελληνικές και αμερικάνικες εφημερίδες. Καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία και τη διακίνηση της κρίσης στην Εκκλησία της Αμερικής και κατ' επέκταση στην ομογένεια έπαιξαν οι εντεταλμένοι του πατριαρχικού περιβάλλοντος, ενώ στο παιχνίδι μπήκε αργότερα με δικούς της άσους και η ελληνική κυβέρνηση. Τούτο το παιχνίδι διαπλέχθηκε σε πολλά επίπεδα σχέσεων της Εκκλησίας της Αμερικής, τουτέστιν με το Πατριαρχείο, με το ελληνικό κράτος, με το ιερατείο της Αμερικής, με τούς επώνυμους παράγοντες της ομογένειας αλλά και με την ίδια την οντότητα της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού στην Αμερική. Το ζήτημα της επαναφοράς από τον αρχιεπίσκοπο Σπυρίδωνα στην ορθόδοξη βυζαντινή παράδοση αποτέλεσε αιχμή του δόρατος στους κόλπους του κλήρου. Ταυτόχρονα, η προσπάθειά του για ρεαλιστικό επαναπροσδιορισμό της ταυτότητας του Έλληνα της Αμερικής, προκειμένου να διασώσει όσο μέρος της κληρονομιάς του είναι δυνατόν μέσα στη χαώδη πολιτιστική χοάνη της Αμερικής, αφύπνισε την αντίδραση των πρωταγωνιστών του εξαμερικανισμού της Ορθοδοξίας και της Ομογένειας που κορυφώθηκε τη δεκαετία του '70 με την εισαγωγή της αγγλικής γλώσσας στη θεία λειτουργία.

Έτσι όλες οι δυνάμεις, στην Ανατολή και τη Δύση, που έχαναν την ισορροπία τους από την παρουσία ενός νέου πνευματικού ηγέτη με άλλα οράματα για την Ορθοδοξία και τον Ελληνισμό στην Αμερική συσπειρώθηκαν σε μια προσπάθεια να αποπέμψουν τον καινό και κοινό εχθρό».

- Μέσα από το βιβλίο σας παρουσιάζετε την «άλλη πλευρά», τη θέση τον Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος. Ήταν δύσκολο να σας εμπιστευθεί το προσωπικό τον αρχείο;

«Δεν θα το έθετα έτσι. Το βιβλίο παρουσιάζει τα γεγονότα της τριετούς ποιμαντορίας του Σπυρίδωνα μέσα από ντοκουμέντα και δημοσιεύματα της εποχής. Θεωρώ ότι η προσέγγιση έχει δημοσιογραφική αντικειμενικότητα και παρέχει πλούσιο υλικό για το μελετητή του μέλλοντος. Παρότι το βιβλίο μου αποτελεί την επίσημη βιογραφία του Σπυρίδωνα, αφού έτυχα της εμπιστοσύνης του και μού ενεχείρισε το αρχειακό υλικό του, ταυτόχρονα παραθέτει όλα τα γεγονότα της εποχής αφήνοντας τον αναγνώστη να κρίνει αβίαστα τις διαπλοκές στην Εκκλησία και την Ομογένεια κατά τη θυελλώδη τριετία 1996-99. Για την εμπιστοσύνη του αρχιερέως, όμως, πιστεύω ότι ακόμη δεν την έχω κατακτήσει εξ ολοκλήρου. Η συνέχεια θα δείξει... Αυτή θα είναι η επόμενη πρόκληση!»

- Τι δυσκολίες αντιμετωπίσατε στη συγκέντρωση των στοιχείων που παρουσιάζετε στο βιβλίο σας;

«Πολλές ήταν οι δυσκολίες και ποικίλες, αλλά έκαναν το ταξίδι για την ολοκλήρωση του βιβλίου συναρπαστικό. Άλλωστε σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη... εύχεσαι να 'ναι μακρύς ο δρόμος... Πρώτον, ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος ξετύλιγε το αρχείο του -όπως και την εμπιστοσύνη του- βασανιστικά αργά. Δεύτερον, δεν είχα την πολυτέλεια να κάνω συνεντεύξεις με ανθρώπους που συμπρωταγωνίστησαν στα γεγονότα αφενός για να μείνω ανεπηρέαστη, αφετέρου γιατί ήθελα να υπάρξει άκρα μυστικότητα μέχρι την αποπεράτωση του έργου μου. Έτσι αναγκάσθηκα να μελετήσω όλες τις αντικρουόμενες απόψεις μέσα από έγγραφα και δημοσιεύματα για διάφορα ζητήματα και να καταλήξω μόνη μου στα συμπεράσματα, γεγονός που αποδείχθηκε εξαιρετικά χρονοβόρο. Ταξίδεψα στην Ελλάδα και την Ευρώπη για να γνωρίσω ανθρώπους και να συμπληρώσω το υλικό για το βιβλίο. Έφθασα μέχρι τη Ρόδο, όπου ανακάλυψα τη ζεστή, παραδοσιακή οικογένεια του σεβασμιωτάτου. Ήταν το πιο μεγάλο και αποκαλυπτικό ταξίδι της ζωής μου, αφού βρέθηκα μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα για την ίδια την ύπαρξή μου. Τελικά διαπίστωσα ότι προτιμώ να γράφω και όχι μόνο δημοσιογραφικά να καταγράφω».

Αντιδράσεις για το βιβλίο

- Μέσα απο το βιβλίο σας γίνονται πολλές αποκαλύψεις για πρόσωπα και καταστάσεις. Υπήρξαν αντιδράσεις από τους εμπλεκόμενους στην απομάκρυνση του Σπυρίδωνα και πώς αντιμετώπισαν την κυκλοφορία τον βιβλίου σας;

Ο πρώην Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Σπυρίδων με τον Μπιλ Κλίντον

«Όντως, το βιβλίο με αδιάσειστα ντοκουμέντα φέρει στο φως τους πρωταγωνιστές της κρίσης και αναλύει το ρόλο τους στην εκπαραθύρωση του Αρχιεπισκόπου. Προσωπικά δεν ανέλαβα πάντως, το ρόλο του δικαστή, απλώς κατέγραψα γεγονότα. Στην παράθεση των στοιχείων κάποιοι σίγουρα πικράθηκαν αλλά οι αντιδράσεις έμειναν στο δικό τους κύκλο, αφού το βιβλίο είναι ντοκουμενταρισμένο με επίσημα έγγραφα»

- Το βιβλίο σας είναι προϊόν έρευνας. Πώς σας προέκυψε να ασχοληθείτε με το συγκεκριμένο θέμα; Είστε ευχαριστημένη από το αποτέλεσμα;

«Κάλυπτα το αρχιεπισκοπικό ρεπορτάζ κατά τη θυελλώδη τριετία και παρατηρούσα ότι υπήρχε μεγάλη διαστρέβλωση στην πληροφόρηση για τα έργα και τις ημέρες του Σπυρίδωνος. Έτσι όταν αποχώρησε από τον αρχιεπισκοπικό Θρόνο, θέλησα να δώσω τη διάσταση των γεγονότων όπως τη βίωσα ως δημοσιογράφος στηριζόμενη στα επίσημα αρχεία της Αρχιεπισκοπής, στα πρακτικά των συνόδων, των κληρικολαϊκών συνελεύσεων κ.λπ. Χρειάστηκε χρόνος και προσπάθεια, και εσωστρέφεια και αυτοσυγκέντρωση. Η συγγραφή αυτού τον πρώτου μου βιβλίου κατέληξε να γίνει ένα μεγάλο στοίχημα με τον εαυτό μου. Θαρρώ ότι το κέρδισα, αλλά ο τελειομανής ποτέ δεν μένει ικανοποιημένος από το αποτέλεσμα της δουλειάς του. Πιστεύω, ότι αν δεν με πίεζε ο χρόνος θα μπορούσα να είχα τελειοποιήσει τη φραστική περίπτυξη του κειμένου. Η ουσία, ωστόσο, θα έμενε αναλλοίωτα ίδια!»

- Προέρχεστε από οικογένεια με στενούς δεσμούς με την Ορθοδοξία και την Εκκλησία. Πώς βλέπετε όλες αυτές τις ίντριγκες και το παρασκήνιο που στόχευαν στην εκθρόνιση του Σπυρίδωνα; Και το σημαντικότερο πώς αισθανόσασταν βλέποντας τον εαυτό σου να βρίσκεστε στη θέση που θα αποκάλυπτε όλο αυτό το παρασκήνιο...

«Όντως οι ρίζες μου είναι βαθιά εκκλησιαστικές. Ο παππούς μου ιερέας, ο πατέρας μου ιερέας, ο αδελφός της μητέρας μου ιερέας και ο νονός μου, ο τέως μητροπολίτης Λευκάδος Δωρόθεος. Βιώνοντας την Ορθοδοξία σε ατμόσφαιρα γνησιότητας με έβαλαν στο ταξίδι της ιδανικής χριστιανοσύνης. Ήταν για μένα τεράστιο προσωπικό κόστος να καταγράφω ως δημοσιογράφος τα τεκταινόμενα στην Εκκλησία της Αμερικής, τις εκπορευόμενες κρίσεις από την Κωνσταντινούπολη, τις βυζαντινές ίντριγκες, την επικράτηση των οικονομικοεξουσιαστικών συμφερόντων, την καταπάτηση της ανθρώπινης αξίας, τον απίστευτο πόλεμο της λάσπης εναντίον ενός ιεράρχη.

Όταν αργότερα τέθηκα «ενώπιος ενωπίω» με τα ντοκουμέντα της τριετίας για να γράψω το βιβλίο μου, δεν είχα περιθώρια για αυταπάτες. Με πόνο ψυχής διαπίστωσα ότι οι θεσμοί υποτάχθηκαν στα πρόσωπα, ότι η Εκκλησία στα ύπατα αξιώματά της λειτουργεί όπως η πολιτική εξουσία. Είναι απογοητευτικό για ένα παιδί που έχει γαλουχηθεί αλλιώς να βρίσκεται αντιμέτωπο ως ενήλιξ συγγραφέας με μια άλλη πραγματικότητα πόρρω απέχουσα από τα διδαχθέντα. Δεν οπισθοχώρησα, όμως, κι αυτό καταγράφω στην αφιέρωση του βιβλίου προς τον πατέρα μου, ότι δηλαδή η εμπειρία μου με έκανε να αμφισβητήσω τους θεσμούς αν και στην τελική ευθεία εξακολουθώ να τους σέβομαι γιατί πιστεύω ότι τα πρόσωπα τους καταργούν ή τους αναβαθμίζουν».

- Σκοπεύετε να συνεχίσετε το γράψιμο ή το βιβλίο σας ήταν μια σύμπτωση επειδή είχατε την πρόσβαση στο αρχείο ενός ιστορικού προσώπου;

«Η σύμπτωση μου έδωσε το ερέθισμα και με έβαλε στο ταξίδι μιας αυτοπειθαρχίας, που δεν γνώριζα μέχρι τότε ότι ανήκε στη δική μου φύση. Μετά την εμπειρία της γραφής ενός βιβλίου, μπήκα σε ένα ταξίδι χωρίς γυρισμό. Βρίσκομαι στη μέση ενός νέου συγγραφικού εγχειρήματος, στο χώρο του μυθιστορήματος αυτή τη φορά. Ελπίζω να ολοκληρώσω το έργο μου μέχρι την επόμενη άνοιξη. Αυτή τη φορά βάζω το στοίχημα με τη λογοτεχνία!»

Το κόστοs

- Πιστεύετε πως η απομάκρυνση του Σπυρίδωνα είχε κόστος για την ομογένεια της Αμερικής και την Εκκλησία/Ορθοδοξία γενικότερα;

«Και βέβαια είχε τεράστιο κόστος η θυελλώδης τριετία του Σπυρίδωνα. Πρώτον, λαϊκοί και κληρικοί έχουν πλέον την πεποίθηση ότι με εκβιαστικά διλήμματα προς το Πατριαρχείο μπορούν να μετακινούν αρχιεπισκόπους, ενώ το ίδιο το γόητρο του Πατριαρχείου έχει θιγεί ανεπανόρθωτα. Δεύτερον, αναπτύχθηκε το κίνημα της αυτοκεφαλίας με αποτέλεσμα να βρίσκεται σήμερα η Εκκλησία της Αμερικής προ ενός νέου ερμαφρόδιτου καταστατικού, το οποίο κανείς δεν γνωρίζει που θα οδηγήσει. Εξάλλου, τα μεγάλα ζητήματα της επαναφοράς της Ορθοδοξίας και της διατήρησης του Ελληνισμού στην Αμερική έχουν περάσει στις καλένδες μετά την απομάκρυνση του Σπυρίδωνα.

Όσο για τα εθνικά θέματα έχουν ταφεί κάτω από την αμείλικτη απραξία της σιωπής. Δυστυχώς, ο διάδοχος του Σπυρίδωνα, ο καθ' όλα άξιος ιεράρχης Δημήτριος, αποδείχθηκε ότι εν ονόματι του κλίματος της ησυχίας άφησε τη διοίκηση της Αρχιεπισκοπής στα χέρια των «εντεταλμένων του Φαναρίου», ενώ ακολουθεί μια πολιτική αποχής για τα ζωτικά ζητήματα της ομογένειας».

0 άνθρωπος Σπυρίδων

- Ποια είναι η γνώμη σας για τον άνθρωπο Σπυρίδωνα;

«Τον γνώρισα μέσα από τις αφηγήσεις της οικογένειάς του, μέσα από τις προσωπικές του σημειώσεις και από τη διακονία του στην Εκκλησία της Αμερικής. Θεωρώ ότι πρόκειται για προικισμένο ιεράρχη, εξαιρετικά μορφωμένο και συγχρόνως δυναμικό οραματιστή της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού. Είναι μια αξία τον σύγχρονου ελληνοχριστιανικού κόσμου, ταπεινός και προσηνής στους απλούς ανθρώπους. Κάποιοι τον αποκάλεσαν άκαμπτο και αυταρχικό, εγώ πάλι διαπίστωσα ότι δεν έχει ούτε οίηση ούτε μισαλλοδοξία. Πείθεται μόνο με λογικά επιχειρήματα και είναι ανοιχτός σε προτάσεις. Υπήρξε μια τεράστια προσπάθεια αλλοίωσης της προσωπικότητάς του κι αυτό θεωρώ ότι ήταν εξαιρετικά ανέντιμο».

[ Ἡ βραδυνή - 23 Μαρτίου 2002 - σσ. 44-45 ]