top

Συνέντευξη Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος
στον δημοσιογράφο Πέτρο Παπαβασιλείου
για το "ΕΘΝΟΣ της Κυριακής"
* Πλήρες κείμενο *
[ 3 Αυγούστου 2003 ]

Για άλλη μια φορά οι σχέσεις της Ελλαδικής Εκκλησίας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο διέρχονται κρίση με αφορμή την εκλογή του νέου μητροπολίτη Θεσσαλονίκης. Πότε και κάτω από ποιες συνθήκες εκτιμάτε ότι μπορεί να επέλθει νηνεμία στις σχέσεις των δύο αυτών εκκλησιών;

Μια παραμόνιμη και σταθερή ειρήνη θα επιτευχθεί μόνο όταν εξευρεθεί οριστική λύση στο πρόβλημα των Νέων Χωρών, που επί ολόκληρες δεκαετίες ταλανίζει τις σχέσεις Οικουμενικού Πατριαρχείου και Εκκλησίας της Ελλάδος. Θα έπρεπε ίσως, στο πλαίσιο ενός αδελφικού διαλόγου, να θεωρηθεί το ζήτημα στη σφαιρικότητά του και να εξευρεθεί το συντομότερο η λύση που συμφέρει στο λαό του Θεού. Κι εάν ο διάλογος αποδειχθεί και πάλι ατελέσφορος, τότε γιατί να μη ζητηθεί και η ετυμηγορία του ίδιου του λαού που αποτελεί το πλήρωμα των μητροπόλεων αυτών;

Πάντως, θα πρέπει οπωσδήποτε να βρεθεί λύση οριστικού χαρακτήρα, αλλοιώς φοβάμαι πως το πρόβλημα θα επανέρχεται συνεχώς υπό οξύτερη μορφή και οι συνέπειες μπορεί να είναι απρόβλεπτες...

Έχει το δικαίωμα νομοκανονικά ο Οικουμενικός Πατριάρχης να ζητήσει προς έγκριση τη λίστα των εκλόγιμων αρχιερέων; Και το ρωτάω αυτό διότι κάποιοι νομομαθείς, οι οποίοι βρίσκονται κοντά στην Εκκλησία της Ελλάδος, υποστηρίζουν πως ο όρος «έγκριση» δυνητικά μπορεί να εκληφθεί και ως «λαμβάνω γνώση».

Η Πατριαρχική Πράξη του 1928 είναι αρκετά σαφής εξ επόψεως γλώσσας και περιεχομένου, ώστε να περιττεύουν βεβιασμένα λεξικογραφικά και νομικιστικά επινοήματα. Εκείνο όμως που δεν καταλαβαίνω είναι, γιατί ξαφνικά να καταργηθεί μια πρακτική επτά δεκαετιών, η οποία εξυπηρετούσε τις ειρηνικές σχέσεις μεταξύ των δύο Εκκλησιών. Γιατί αίφνης εγείρεται θέμα νομοκανονικών αρμοδιοτήτων είναι ζήτημα που εμβάλλει σε βαθύτερους προβληματισμούς.

Από την πλευρά του Οικουμενικού Πατριαρχείου αναφέρεται ότι το δικαίωμα έγκρισης υφίσταται, ασχέτως εάν παραμένει ανενεργό. Από την άλλη, η Αρχιεπισκοπή Αθηνών, αντιτείνει ότι ακόμα και η τοποθέτηση του κυρού μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Παντελεήμονα, ήταν αποτέλεσμα «μεταθετού». Επιπλέον, ο μητροπολίτης Περιστερίου Χρυσόστομος με δηλώσεις του στο «Έθνος της Κυριακής» ξεκαθαρίζει ότι απαγορεύεται το «μεταθετό» στη μητρόπολη Θεσσαλονίκης. Που βρίσκεται η αλήθεια;

Το «ανενεργό» δε συνεπάγεται κατ'ανάγκη και τη κατάργηση της Πατριαρχικής Πράξης. Άλλωστε, το «ανενεργό» δεν παρεμπόδισε τη σχετικά πρόσφατη συνταγματική κατοχύρωσή της.

Ως προς το μεταθετό των μητροπολιτών υπάρχει μια αντίφαση μεταξύ της Πατριαρχικής Πράξης του 1928 και του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος, αμφοτέρων συνταγματικά κατοχυρωμένων. Η πρώτη απαγορεύει το «μεταθετό» προκειμένου περί μητροπολιτών στις Νέες Χώρες, ενώ ο δεύτερος επιτρέπει το «μεταθετό» υπο ορισμένους συγκεκριμένους όρους προκειμένου περί μητροπολιτών όχι μόνο της Παλαιάς Ελλάδας αλλά και εκείνων των Νέων Χωρών. Σίγουρα, η αντίφαση αυτή προσθέτει ακόμη ένα αγκάθι στο όλο πρόβλημα και δεν θα ξεπερασθεί εύκολα.

Συμμερίζεστε την εκπεφρασμένη άποψη του μητροπολίτη Καλαβρύτων Αμβρόσιου ότι «ο όρος Νέες Χώρες είναι αδόκιμος και απαράδεκτος;»

Όταν εισήχθη για πρώτη φορά ο όρος «Νέες Χώρες», δηλ. «νέα εδάφη» για να προσδιορισθεί ο γεωγραφικός χώρος που είχε προστεθεί στην Ελληνική Επικράτεια μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους αντικατόπτριζε τις ιστορικοπολιτικές συνθήκες της εποχής. Πάντως, σήμερα, σχεδόν ένα αιώνα μετά κι ενώ η Ελλάδα είναι ισότιμος εταίρος της Ευρωπαϊκής Ενωσης με αδιαμφισβήτητα σύνορα, ο όρος "Νέες Χώρες" προκαλεί μια ανασφάλεια στο εθνικό αίσθημα. Στη συνολική συζήτηση περί του θέματος θα πρέπει να τεθεί κι αυτή η προβληματική.

Κάποιοι άλλοι, πάλι, θεωρούν ότι η αναγνώριση και επί της ουσίας του καθεστώτος των μητροπόλεων των λεγόμενων Νέων Χωρών (δηλαδή γνωμοδοτική εμπλοκή του Οικουμενικού Πατριαρχείου ) θα εγείρει διεκδικήσεις εκ μέρους του νομάρχη Κωνσταντινούπολης. Ισχύει αυτό;

Η ιστορία διδάσκει ότι, όταν η πολιτική μπορεί, δεν φείδεται προσπαθειών προκειμένου να επιτροπεύσει την Εκκλησία. Ωστόσο, στη προκειμένη περίπτωση θεωρείται απίθανο το σενάριο ότι η νομαρχία Κωνσταντινουπόλεως θα επιδείξει ενδιαφέρον για τα τρεχούσης φύσεως θέματα μιας μητροπόλεως των Νέων Χωρών ή ακόμη ότι η παραπάνω νομαρχία, βασιζόμενη στην εκκλησιαστική εξάρτηση μιας μητροπόλεως των Νέων Χωρών απ' το Οικουμενικό Πατριαρχείο, θα εγείρει διεκδικήσεις εθνικού χαρακτήρα.

Όπως και νάναι, καλό θάταν να ξεκαθαρίσει το τοπίο δια πάν ενδεχόμενον!

Από ποια κίνητρα πιστεύετε ότι υποκινείται ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος και «ξεθάβει» τη δεδομένη χρονική στιγμή τον Πατριαρχικό και Συνοδικό Τόμο του 1928;

Είναι φυσικό, νομίζω, το Οικουμενικό Πατριαρχείο να θέλει να προασπίσει και διατηρήσει τα ιστορικά του δικαιώματα. Το ίδιο θα έκανε οποιοσδήποτε άλλος οργανισμός, εκκλησιαστικός ή μή.

Το θέμα όμως εδώ είναι εάν τα ιστορικά δικαιώματα έχουν πλέον έρεισμα στην εκκλησιαστική συνείδηση τόσο του πληρώματος των μητροπόλεων των Νέων Χωρών όσο και της αμέσου εκκλησιαστικής τους ηγεσίας σήμερα. Η πλειονότητα των μητροπολιτών στις Νέες Χώρες, όπως πληροφορούμαι, τάσσεται υπέρ της αναθεώρησης του υπάρχοντος, έστω και «ανενεργού», εκκλησιαστικού καθεστώτος. Ισως τελικά θα έπρεπε να κληθεί ο λαός να αποφασίσει πού θέλει να ανήκει εκκλησιαστικά!

Επιτρέψτε μου να αλλάξουμε θεματική. Βάσει ποιων κριτηρίων εξελίσσονται στις εκκλησιαστικές βαθμίδες οι αρχιερείς του Οικουμενικού Θρόνου;

Λίγο πολύ όπως σ' όλες τις άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες. Το πρόβλημα όμως είναι αλλού: η αφαίμαξη της Πόλης από τον ελληνικό πληθυσμό και το κλείσιμο της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης έχουν προκαλέσει τέτοια λειψανδρία στο Οικουμενικό Πατριαρχείο που με δυσκολία βρίσκονται πρόσωπα να καλύψουν τις επιτελικές θέσεις του και να κρατήσουν τη δάδα αναμμένη ψηλά.

Σχετικό πρόβλημα δημιουργεί και η «συρρυκνωμένη» μορφή με την οποία λειτουργεί ο συνοδικός θεσμός στο Οικουμενικό Πατριαρχείο από το 1922 κι εξής, καθώς η «ενδημούσα» ή «διαρκής» Ιερά Σύνοδός του λειτουργεί χωρίς τη συμμετοχή όλων των επαρχιούχων αρχιερέων του Θρόνου. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, λόγω ακριβώς αυτής της ιδιαιτερότητας της Συνόδου του Πατριαρχείου μετά το 1922, προέκυψε το εκκλησιαστικό καθεστώς των Νέων Χωρών. Οι τότε μητροπολίτες αυτών των επαρχιών, έχοντας στερηθεί της δυνατότητας να ασκήσουν τα συνοδικά τους καθήκοντα στο πλαίσιο της Συνόδου του Πατριαρχείου, προκάλεσαν την κατάρτιση της Πατριαρχικής Πράξης του 1928 και την «άχρι καιρού» παραχώρηση των επαρχιών τους στην Εκκλησία της Ελλάδος.

Παρατηρούνται ή όχι κρούσματα ηθικής κατάπτωσης στους κόλπους της Εκκλησίας;

Όπως σ' όλους τους κοινωνικούς χώρους, έτσι και στους κόλπους της Εκκλησίας παρατηρούνται συχνά διάφορα και ποικίλα κρούσματα. Εφόσο ο άνθρωπος είναι πλασμένος από σάρκα, οι περιπτώσεις αυτές θα υπάρχουν πάντοτε. Το πρόβλημα αποκτάει ανησυχητικές διαστάσεις από τη στιγμή που η εκκλησιαστική ηγεσία δεν έχει τη θέληση και πρόθεση να αντιμετωπίσει σοβαρά τα φαινόμενα αυτού του είδους.

Κατά την άποψή σας για ποιους λόγους δημιουργούνται τα τελευταία χρόνια «σκόπελοι» στο δίπολο Αθήνας - Φαναρίου;

Θεωρώ πως οι συνεχείς τριβές μεταξύ των Εκκλησιών οφείλονται εν πολλοίς στον περί εξουσίας αγώνα, γεγονός βέβαια που μειώνει τους θεσμούς στα μάτια και τις ψυχές των απλών πιστών. Είναι λυπηρό, διότι τέτοιες αντιπαραθέσεις αμαυρώνουν την εικόνα της Εκκλησίας. Ο λαός προσβλέπει στην εκκλησιαστική ηγεσία για έμπνευση και καθοδήγηση. Ενστικτωδώς απορρίπτει τις διαμάχες ως αντιβαίνουσες προς το μήνυμα της ειρήνης και αγάπης που πρέπει σταθερά να εκπέμπει η Εκκλησία.

Χωράει ο εγωϊσμός και η εμπάθεια στην ιδιοσυγκρασία των εκκλησιαστικών ανδρών;

Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια όλοι έχουμε γίνει μάρτυρες διαφόρων αδυναμιών στο χώρο του Κλήρου, που κατά κανόνα εκπηγάζουν από ένα αγώνα δρόμου για εξουσία. Τα φαινόμενα αυτά θλίβουν βέβαια κάθε πιστό, αλλ' ευτυχώς οι άνθρωποι έρχονται και παρέρχονται και μόνο η Εκκλησία μένει.