top

GreekNews - 31 Δεκεμβρίου 2003

Οι εξελίξεις στα εκκλησιαστικά το 2003

Του πρώην Αρχιεπισκόπου Αμερικής Σπυρίδωνος

Η χρονιά που κλείνει, σημάδεψε βαθειά την Ορθόδοξη Εκκλησία με τις διαρκείς αντιπαραθέσεις ανάμεσα στους εκκλησιαστικούς ηγέτες της, που εστιάζονται κυρίως στη νομή της εξουσίας προκαλώντας βασανιστικά ερωτήματα στο ποίμνιο αλλά και μεγαλύτερη αποστασιοποίηση στη θρησκευτική πρόθεση. Την ίδια στιγμή οι προσπάθειες για την επαναλειτουργία της ΘεολογικήςΣχολής της Χάλκης έπεσαν για μια ακόμη φορά στο κενό προκαλώντας επώδυνες επιπλοκές. Στο διορθόδοξο και οικουμενικό τοπίο τα μέτωπα παρέμειναν ανοιχτά εξακολουθώντας να δοκιμάζουν την αξιοπιστία του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο παγχριστιανικό χώρο.

*  *  *  *  *

Μέσα στη πληθώρα των γεγονότων που προέκυψαν στο χώρο του Οικουμενικού Πατριαρχείου κατά το έτος 2003 αίσθηση προκάλεσαν δύο κυρίως θέματα:

• η σύγκρουση του Πατριαρχείου με τον Αρχιεπίσκοπο Αυστραλίας κ. Στυλιανό,
• η σύγκρουση του Πατριαρχείου με την Ελλαδική Εκκλησία για το θέμα των "Νέων Χωρών".

Τα εν λόγω θέματα είναι ιδιαίτερης σπουδαιότητας καθότι τραυμάτισαν το κύρος του Πατριαρχείου με απρόβλεπτες συνέπειες για το ρόλο που επιδιώκει να διαδραματίσει τόσο στο χώρο της δικαιοδοσίας του όσο και σε πανορθόδοξο επίπεδο.

1. Η σύγκρουση με τον Αρχιεπίσκοπο Αυστραλίας κ. Στυλιανό οφείλεται στην τάση του Πατριαρχείου να μειώσει τη δύναμη κι ακτινοβολία των αρχιεπισκόπων που ποιμαίνουν τις κραταιότερες επαρχίες του Θρόνου, περιορίζοντας προκλητικά τα δικαιώματά τους. Όσο κι αν η προσπάθεια αυτή προσκρούει σε πλειάδα εμποδίων κανονικής φύσεως, αυτά φάνηκε ότι υπερπηδώνται εύκολα από πλευράς Φαναρίου λόγω της όλως ιδιότυπης σύνθεσης της πατριαρχικής συνόδου, που ως συνέπεια έχει τη συστηματική και διαρκή σύμπλευσή της με την ηγεσία του Πατριαρχείου.

Είναι γεγονός ότι οι ιεράρχες των επαρχιών του Θρόνου δεν έχουν δικαίωμα συμμετοχής στην διαρκή πατριαρχική σύνοδο καθότι δεν είναι Τούρκοι υπήκοοι, με αποτέλεσμα να μην ασκούντα συνοδικά τους καθήκοντα και να μένουν ακινητοποιημένοι στις ζωτικές αποφάσεις. Ως γνωστό, η πατριαρχική σύνοδος στην πλειονότητά της αποτελείται από τιτουλάριους μητροπολίτες τηςΤουρκίας που δεν έχουν τη δυνατότητα να διαφοροποιήσουν τη θέση τους από εκείνη της ηγεσίας, επιπλέον δε, λόγω της απομόνωσής τους, βασιζόμενοι στην επιλεκτική πληροφόρηση της ηγεσίας, αδυνατούν κατά κανόνα να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις και καταστάσεις που διαμορφώνονται στις ανά τον κόσμο επαρχίες του Θρόνου.

Αυτόν ακριβώς τον ιδιάζοντα τρόπο λειτουργίας της πατριαρχικής συνόδου καταγγέλλει από καιρού ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας Στυλιανός σε αρθρογραφήματά του που διακρίνονται για τη λογική εμπέδωση και το θεολογικό βάθος τους. Κατά τονΑρχιεπίσκοπο Αυστραλίας, "οι συνοδικές δομές της Εκκλησίας αργούν" σήμερα και η σημερινή ηγεσία του Πατριαρχείου "περιφρονεί τα εκ των Ιερών Κανόνων απαράβατα δικαιώματα των εκτός Τουρκίας Ποιμεναρχών" που αποτελούν το "95% της όληςΙεραρχίας του Πατριαρχείου", μη έχοντες τη δυνατότητα να μετέχουν στις σοβαρές αποφάσεις της Εκκλησίας (διαχείριση οικονομικών, εκλογή Αρχιερέων, ίδρυση ή τροποποίηση Επαρχιών).

Οι φωνές των ιεραρχών του Θρόνου πληθαίνουν διαρκώς διεκδικώντας την επανάκτηση του συνοδικού τους ρόλου - συστατικού στοιχείου της ποιμεναρχικής τους ιδιότητας - στη συνδιοίκηση της Εκκλησίας. Δεν πρέπει άλλωστε να λησμονείται ότι ο αποκλεισμός των Ιεραρχών των Νέων Χωρών απ' την πατριαρχική σύνοδο αμέσως μετά το 1922 οδήγησε τελικά στη δημιουργία του καθεστώτος των Νέων Χωρών το 1928. Να το θυμούνται αυτό άραγε οι κρατούντες σήμερα στο Φανάρι; Η μήπως το οδυνηρό αυτό ιστορικό προηγούμενο θα παίξει τελικά ρόλο καταλύτη σε μια εξελικτική πορεία που θα καταλήξει, αργά ήγρήγορα, στην αποκατάσταση "αληθειών και αποστολικών παραδόσεων όπως τις ενσαρκώνουν οι Ιεροί Κανόνες";

2. Η σύγκρουση του Οικουμενικού Πατριαρχείου με την Ελλαδική Εκκλησία για το θέμα των Νέων Χωρών εξάλλου προσέλαβε τεράστιες διαστάσεις τόσο στον ελληνικό όσο και στον παγκόσμιο τύπο καθώς οι διαρκείς αντεγκλήσεις προκάλεσαν το δημόσιο αίσθημα με την ακρότητα και τις κορώνες τους!

Το θέμα των Νέων Χωρών, ως γνωστό, ρυθμίζεται από την Πατριαρχική Πράξη του 1928 που προκάλεσαν οι μητροπολίτες τωνΝέων Χωρών λόγω του αποκλεισμού τους από την πατριαρχική σύνοδο αμέσως μετά την Μικρασιατική Καταστροφή. Η Πράξη, μια συμφωνία με την Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδας, παρείχε στους ιεράρχες των Νέων Χωρών τη δυνατότητα να ασκήσουν τα αναφαίρετα συνοδικά δικαιώματά τους στο πλαίσιο της συνόδου της Ελλαδικής Εκκλησίας, ενώ οι επαρχίες τους, διατηρώντας την "πνευματική" τους εξάρτηση απ' το Οικουμενικό Πατριαρχείο, περιέρχονταν διοικητικά στην Ελλαδική Εκκλησία. Από κανονικής άποψης επρόκειτο για συμφωνία ιδιότυπη που δεν είχε προηγούμενο στην ιστορία της Εκκλησίας.

Η Εκκλησία της Ελλάδας ουδέποτε επέδειξε ιδιαίτερη ευαισθησία στην εφαρμογή ολόκληρης της Πράξης επικαλούμενη κατά κανόνα το ασυμβίβαστο ορισμένων όρων της με τους κειμένους νόμους του Ελληνικού κράτους. Σε στιγμές έντασης, έφθασε μάλιστα να διαμφισβητήσει κι αυτήν ακόμη την κανονικότητα της Πράξεως. Ωστόσο, pacta servanda sunt. Αυτό επιβάλλει και η αλήθεια κι η εντιμότητα ιδίως στο χώρο της Εκκλησίας!

Ωστόσο η επιλογή της στιγμής για την πλήρη εφαρμογή τηςΠράξεως του 1928 εκ μέρους του Φαναρίου υπήρξε ατυχέστατη. Αφενός η πολιτική ηγεσία της Ελλάδος, λόγω προεκλογικής περιόδου, απέφυγε να στηρίξει το Πατριαρχείο έστω και στο ελαχιστότερο, αφετέρου δε η πλειοψηφία σύνολης της Ιεραρχίας της Ελλαδικής Εκκλησίας, αλλά και η πλειοψηφία της Ιεραρχίας των Νέων Χωρών ειδικότερα, είχε δεδομένες αντιπατριαρχικές θέσεις. Οι συγκυρίες ήταν δυσμενέστατες και κάθε οξυδερκής ηγεσία θα είχε διαγνώσει τα δεδομένα εκ των προτέρων.

Η μεγαλύτερη αστοχία όμως ήταν να επιδιωχθεί η αναμέτρηση με αντίπαλο τόσο δημοφιλή και ισχυρό όπως τον σημερινό προκαθήμενο της Ελλαδικής Εκκλησίας, γνωστό επιπλέον για τα μεγαλεπήβολα οράματά του όσον αφορά τη μελλοντική δικαιοδοσία της Ελλαδικής Εκκλησίας. Και λάθος στιγμή, και λάθος αντίπαλος!

Το αποτέλεσμα της αναμέτρησης ήταν προβλεπτό. Η ηγεσία της Ελλαδικής Εκκλησίας, έχοντας μαζί της τη συντριπτική πλειοψηφία της Ιεραρχίας και το πολιτικό μομέντουμ, κατέστη ευθύς εξ αρχής κύριος του παιχνιδιού, παρά τις άσκοπες και κενές απειλές που δυστυχώς δεν ήταν η επιτυχέστερη έκφραση της φαναριώτικης διπλωματίας...

Οι συνέπειες της αναμέτρησης οδυνηρότατες για το Πατριαρχείο. Έχασε την ευκαιρία να διευθετήσει μια επίπονη εκκρεμότητα και ίσως -όπερ σπουδαιότερο- ακύρωσε δια παντός τη δυνατότητα επαναθεώρησης του θέματος στις πραγματικές εκκλησιαστικές του διαστάσεις.

Κυρίως όμως η άκαιρη αναμέτρηση, καταδεικνύοντας την αδυναμία του Πατριαρχείου να επιβληθεί, μείωσε ανεπανόρθωτα το γόητρο και το κύρος του. Η διένεξη έδωσε αφορμή να εκφρασθεί πολύς αρνητισμός έναντι του Πατριαρχείου και αποκάλυψε τη τρομακτική γύμνια του σε επίπεδο πολιτικών και λαϊκών οπαδών. Οι σποραδικές εκδηλώσεις συμπαράστασης στη Κρήτη και τηΔωδεκάνησο κυρίως και ορισμένες απέλπιδες προσπάθειες περισυλλογής υπογραφών διανοουμένων κατέδειξαν ακόμη περισσότερο την απομόνωσή του.

Δεν είναι τυχαίο ότι η Τουρκική Κυβέρνηση, διαβλέποντας αυτή την πλήρη απομόνωση, κατέστησε πάραυτα σαφές ότι το θέμα της επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης μόνο σε "βάση αμοιβαιότητας" μπορεί να συζητηθεί, θέτοντας έτσι ανεκπλήρωτους όρους και κλείνοντας ουσιαστικά το θέμα.

Η επιλογή της κατά μέτωπο αναμέτρησης στο θέμα των Νέων Χωρών, οι πρόχειρες εκτιμήσεις και οι αδέξιοι χειρισμοί ζημίωσαν ανεπανόρθωτα το Πατριαρχείο. Οι συνέπειες της αποτυχίας αυτής για το ιστορικό Φανάρι θα είναι δυστυχώς απροσμέτρητες όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και πανορθοδόξως και διεθνώς.

[ GreekNews
  www.greeknewsonline.com/modules.php?name=News&file=article&sid=811
  31 Δεκεμβρίου 2003 ]