Ανασκόπηση εκκλησιαστικών γεγονότων του 2006

GreekNews - 1η Ιανουαρίου 2007

Του πρώην Αρχιεπισκόπου Αμερικής Σπυρίδωνος

Το 2006 υπήρξε έτος πλούσιο σε εκκλησιαστικά γεγονότα και ζυμώσεις στους κόλπους της Ορθοδοξίας χωρίς ωστόσο να απολήξει σε σπουδαίες και ιστορικές εξελίξεις. Ταυτόχρονα χρονίζοντα θέματα μείζονος σημασίας παραδόθηκαν άλυτα στο νέο ημερολογιακό έτος.

* * * * *

Τα φώτα της δημοσιότητας έκλεψε η επίσκεψη του Πάπα Ρώμης Βενέδικτου ις΄ στην έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Φανάρι στο πλαίσιο ενός έθους που χρονολογείται απ' τον καιρό του μεγάλου Αθηναγόρα και που θέλει τους Πάπες να επισκέπτονται την πρωτόθρονη Εκκλησία της Ορθοδοξίας. Ετσι, ο νεοεκλεγείς Πάπας, μετά τους Παύλο ς΄ και Ιωάννη Παύλο β΄, τίμησε το ραντεβού με την ηγεσία της Ορθοδοξίας κατά την Θρονική εορτή του Οικουμενικού Πατριαρχείου στις 30 Νοεμβρίου.

Η παπική επίσκεψη, όσο κι αν χαρακτηρίσθηκε ως «στροφή της ηγεσίας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας προς την Ορθόδοξη Ανατολή», έφερε όλα τα γνωρίσματα του κατ' έθος επαναλαμβανόμενου γεγονότος και διεξήχθη στο πλαίσιο της αυστηράς εκκλησιαστικής εθιμοτυπίας. Στη γενικόλογο Κοινή Διακήρυξη που καταρτίσθηκε στο τέλος της επίσκεψης, δεν υπάρχουν πράγματι ενδείξεις για χάραξη νέας διαχριστιανικής πορείας και ειδικά για καθορισμό του μέλλοντος των σχέσεων Ορθοδοξίας και Ρωμαιοκαθολικισμού.

Σε επίπεδο δημοσιότητας πρέπει να τονισθεί ότι ενώ η υψηλή επίσκεψη είχε προγραμματισθεί από καιρού ως εθιμική συμμετοχή του Πάπα στη Θρονική εορτή του Οικουμενικού Πατριαρχείου, τελικά πήρε απ' τα διεθνή μέσα ενημέρωσης τη μορφή ταξιδιού καλής θέλησης προς την Τουρκία με αντικείμενο την εξευμένιση των Μωαμεθανών, εξοργισμένων ακόμη απ' τις πρόσφατες δηλώσεις του Βενέδικτου ις΄ περί Ισλάμ στο Regensburg της Γερμανίας. Έτσι η παπική επίσκεψη στο Πατριαρχείο εμφανίσθηκε απ' τις οθόνες της διεθνούς τηλεόρασης ως ένας μεταξύ άλλων πολλών σταθμών της «παπικής επίσκεψης στην Τουρκία».

* * * * *

Στον νευραλγικό και ευαίσθητο χώρο του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων δεν υπήρξαν αλλαγές. Η κατάσταση ως εκ τούτου εξακολουθεί να παραμένει ανησυχητική, παρότι δεν αποτελεί πλέον αντικείμενο πρωτοσέλιδων στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης.

Ήταν επόμενο να προκύψουν επιπλοκές μετά τις ταραγμένες μέρες της αλλαξοπατριαρχείας του 2005. Ετσι, γινόμαστε σήμερα μάρτυρες κινήσεων άλλων Εκκλησιών, μη Ορθοδόξων, που προμηνύουν δυναμική επαναμφισβήτηση του καθεστώτος των Αγίων Τόπων. Ταυτόχρονα πληροφορούμεθα πως η Εκκλησία της Ρωσίας άρχισε να απαιτεί απ' τις ισραηλινές αρχές δικαίωμα διείσδυσης στο κανονικό έδαφος του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, με το αιτιολόγημα της επιβαλλόμενης θρησκευτικής μέριμνας για τις εκατοντάδες χιλιάδων ρώσων Ορθοδόξων εβραϊκής καταγωγής, επαναπατρισθέντων κατά την τελευταία δεκαπενταετία. Επιπλέον οι ισραηλινές αρχές συνεχίζουν να αναγνωρίζουν επίσημα ως πατριάρχη Ιεροσολύμων τον Ειρηναίο, παρατείνοντας τη δυαδική ηγεσία του Πατριαρχείου με την καθυστέρηση της αναγνώρισης του νέου πατριάρχη Θεόφιλου, του οποίου η εκλογή προέκυψε ως αποτέλεσμα των εκτρόπων της προηγούμενης χρονιάς.

* * * * *

Σταθμός για την Εκκλησία της Ελλάδος ήταν η επίσημη επίσκεψη του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χριστόδουλου στο Βατικανό. Η επίσκεψη απέβλεπε στην «επιβεβαίωση της ανάγκης οι δύο Εκκλησίες να συνενώσουν τις δυνάμεις τους, ώστε, αφενός μεν να αγωνιστούν για να διατηρήσει η [...] Ευρώπη τον χριστιανικό της χαρακτήρα και, αφετέρου, να ασχοληθούν με τα φλέγοντα προβλήματα του σημερινού ανθρώπου, που επιζητούν επείγουσες λύσεις και τις οποίες η Εκκλησία μπορεί να προσφέρει». Ο προκαθήμενος της Ελλαδικής Εκκλησίας, γνωστής για τη μέχρι τώρα συντηρητική της στάση έναντι του Ρωμαιοκαθολικισμού, έτυχε θερμής υποδοχής και τιμήθηκε εξαιρετικά απ' την ηγεσία του Βατικανού.

Η παρουσία του Χριστόδουλου στη Ρώμη, που έλαβε χώρα μόλις δυο βδομάδες μετά την επίσκεψη του Πάπα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, χαιρετίσθηκε ενθουσιωδώς απ' τον διεθνή τύπο ως «ιστορική», ανοίγοντας νέο κεφάλαιο στις σχέσεις μεταξύ της Ελλαδικής και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

Παράλληλα, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών βελτίωσε αισθητά την εικόνα της Ελλαδικής Εκκλησίας, αμαυρωμένη κάπως από τις πρόσφατες επιθέσεις εναντίον του ιδίου και του περιβάλλοντός του. Ωστόσο, η πρωτοβουλία του Χριστόδουλου επέσυρε τη δυσφορία και αντίδραση ομάδας ιεραρχών, υποκινούμενης ως φαίνεται από εκτός Ελλάδος εκκλησιαστικό κέντρο.

* * * * *

Η Εκκλησία της Κύπρου, εξάλλου, μετά από μακρόχρονη ασθένεια και απραξία του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Χρυσοστόμου Α΄, απέκτησε νέο πηδαλιούχο στο πρόσωπο του από Πάφου Χρυσοστόμου. Όλα δείχνουν πως ο νέος προκαθήμενος με τις ξεκάθαρες ιδέες και το διαυγές όραμα θα συμβάλει αποφασιστικά στην αύξηση της Εκκλησίας του Αποστόλου Βαρνάβα οδηγώντας την προς ένα μέλλον φωτεινότερο.

* * * * *

Στον πανορθόδοξο χώρο αξίζει να επισημανθεί η επανέναρξη του Θεολογικού Διαλόγου μεταξύ της Ορθόδοξης και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας με τη συνάντηση της εξηκονταμελούς Μικτής Επιτροπής του στο Βελιγράδι. Οι εργασίες της Μικτής Επιτροπής είχαν διακοπεί στις αρχές της δεκαετίας του '90 λόγω κυρίως της αναβίωσης της Ουνίας και άλλων επεκτατικών πρωτοβουλιών της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στην ανατολική Ευρώπη. Η επαναδραστηριοποίηση του διαλόγου, που, σύμφωνα με ειδήμονες, μπορούσε και έπρεπε να είχε επιδιωχθεί πολύ νωρίτερα, αποτελεί οπωσδήποτε σημείο ελπιδοφόρο.

* * * * *

Κατά το 2006 αρκετά μείζονα εκκλησιαστικά θέματα έμειναν στάσιμα καθώς:

Δεν σημειώθηκε βελτίωση στη στάση των Τουρκικών Αρχών έναντι του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η Τουρκία εξακολουθεί να ασκεί πιέσεις και περιορισμούς στο Πατριαρχείο και την εκεί ελληνορθόδοξη μειονότητα. Στο μεταξύ δεν φαίνεται να αποδίδουν οι διάφορες εκστρατείες ελληνορθοδόξων οργανισμών με ψηφίσματα ή πληρωμένα δημοσιεύματα στον διεθνή τύπο, αλλ' ούτε και οι πρωτοβουλίες περισυλλογής υπογραφών για την προώθηση της θρησκευτικής ελευθερίας στην Τουρκία. Τα ισχνά ή και ανύπαρκτα αποτελέσματα αυτών των ενεργειών αποδίδεται γενικά στην έλλειψη ρεαλιστικού προγραμματισμού.
Αποτελματωμένο παρέμεινε και το ζήτημα της επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης παρά τις ποικίλες προσπάθειες του Φαναρίου προς κάθε κατεύθυνση. Οι τουρκικές αρχές παραμένουν αμετάπειστες επιμένοντας πως η επαναλειτουργία θα υπονόμευε το «λαϊκό» χαρακτήρα του τουρκικού κράτους και αψηφώντας τις όποιες συνέπειες μπορεί να έχει η άρνηση αυτή για την ένταξη της χώρας τους στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.
Στασιμότητα επίσης παρατηρείται και στο θέμα της σύνθεσης της συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, όπου συνεχίζεται απροβλημάτιστα ο ισοσκελής διαχωρισμός των συνοδικών μελών σε Τούρκους πολίτες και υπηκόους άλλων χωρών.
Καμιά πρόοδος δεν σημειώθηκε και στο θέμα της επαναφοράς της αγιορειτικής Μονής Εσφιγμένου στην κανονική τάξη, στην εξομάλυνση δηλαδή των σχέσεών της με τις υπόλοιπες Μονές του Αγίου Όρους και με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ενώ οι καταληψίες της ιστορικής μονής επιδίδονται συστηματικά στη διεθνή παραπληροφόρηση και την πρόκληση ακραίων σκηνών μισαλλοδοξίας και βίας. Η έκρυθμη κατάσταση που επικρατεί εδώ και μια τριακονταετία, προκαλεί εμπλοκή στη θεσμική λειτουργία του υπερχιλιόχρονου αθωνικού καθεστώτος και αποτελεί, σύμφωνα με τους Αγιορείτες μοναχούς, «σοβαρότατη απειλή κατά του ιδίου Αγίου Όρους».

* * * * *

Το 2006 ολοκληρώθηκε, αφήνοντας ορφανότερη την Ορθοδοξία, καθότι εξέλιπε ο Μητροπολίτης Γέρων Εφέσου Χρυσόστομος, μια απ' τις επιφανέστερες μορφές της σύγχρονης Ορθοδοξίας με αμφιλαφές ενεργητικό σε κάθε σχεδόν τομέα δράσης του Οικουμενικού Πατριαρχείου κατά τα τελευταία πενήντα χρόνια. Γνωστός από το λαμπρό καθηγητικό του έργο στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, εκπροσώπησε απειράκις τη Μητέρα Εκκλησία στη διεθνή εκκλησιαστική σκηνή. Με την ευρυμάθεια, την ευστροφία, την παρρησία της γνώμης και την εντιμότητά του, υπήρξε ο τελευταίος εκπρόσωπος της μεγάλης σχολής των φαναριωτών ποιμεναρχών και της παληάς αρχοντιάς του Φαναρίου. Το κενό που αφήνει πίσω του όντως δυσαναπλήρωτο.

[ GreekNews
www.greeknewsonline.com/modules.php?name=News&file=article&sid=6046
1η Ιανουαρίου 2007 ]