top

GreekNews - 28 Δεκεμβρίου 2009

Ανασκόπηση εκκλησιαστικών γεγονότων του 2009

Του πρώην Αρχιεπισκόπου Αμερικής Σπυρίδωνος

Ο ανανεωτικός άνεμος που πρωτοεμφανίσθηκε εδώ και μερικά χρόνια στους χώρους της Ορθοδοξίας εξακολούθησε να πνέει ευεργετικά και κατά το 2009. Η παρουσία των κατά τόπους Ορθόδοξων Εκκλησιών στη ζωή των πιστών γίνεται όλο και εντονότερη, ενώ το παρόν που δίδουν στην παγκόσμια σκηνή είναι διαρκώς συχνότερο και όλο και πιο αισθητό, χωρίς αυτό να σημαίνει βέβαια ότι έχουν εκλείψει παντελώς οι διαμάχες και αντιπαραθέσεις ή τα φαινόμενα αυτοαπομόνωσης και στασιμότητας. Γενικά, όμως, η ζωή και οι δραστηριότητες των περισσοτέρων ανά τον κόσμο εστιών της Ορθοδοξίας χαρακτηρίζονται από μια αναζωογονημένη δυναμικότητα που παρέχει ισχυρά εχέγγυα για ένα καλλίτερο αύριο.

*  *  *  *  *

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο συνέχισε με συνέπεια τις προσπάθειες του, κυρίως προς την κατεύθυνση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και των ΗΠΑ, ώστε να προωθηθεί το θέμα αναγνώρισης της νομικής υπόστασης και της οικουμενικότητάς του εκ μέρους της Τουρκίας, η οποία επιμένει πεισματωδώς να θεωρεί το Φανάρι ως τουρκικό βακούφι αρμόδιο μόνο για τους ορθοδόξους της χώρας. Παράλληλα, το Πατριαρχείο εκμεταλλεύθηκε κάθε ευκαιρία για να προωθήσει το θέμα της επαναλειτουργίας της περιώνυμης Θεολογικής Σχολής της Χάλκης που οι τουρκικές αρχές είχαν κλείσει το 1972, κηρύττοντας "αντισυνταγματική" τη λειτουργία ιδιωτικών σχολών ανωτάτης παιδείας. Το θέμα φαίνεται ν' απασχολεί πλέον σοβαρά την Τουρκική Πολιτεία, αν κρίνει κανείς από την αρθρογραφία και το διάλογο που άρχισε τελευταία στα τουρκικά ΜΜΕ.

Άλλο θέμα που επιδιώκει να επιλύσει το Πατριαρχείο είναι η διαφύλαξη των περιουσιακών στοιχείων της Ομογένειας. Κατά τις τελευταίες δεκατείες οι τουρκικές αρχές διαμφισβητούν όλο και περισσότερο την νόμιμη κυριότητα ναών και σχολείων, κλείνοντας και συχνά μετατρέποντας τα σε χώρους άλλης χρήσεως. Το Πατριαρχείο έχει αποφασίσει τώρα να προσφύγει στην δικαιοσύνη, εν ανάγκη και προς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, για 23 ιδρύματα και κοινότητες που έχουν αυθαιρέτως χαρακτηρισθεί ως «κατειλημμένα» από τη τουρκική διοίκηση.

Σε μια προσπάθεια βελτίωσης της εικόνας της Τουρκίας διεθνώς και εν όψει νέου γύρου διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, ο τούρκος πρωθυπουργός ανήγγειλε τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην εκλογή Οικουμενικού Πατριάρχη και νάναι υποψήφιοι για τον Οικουμενικό Θρόνο όλοι οι ιεράρχες του Πατριαρχείου, είτε υπηρετούν εντός ή εκτός της Τουρκίας, αρκεί προηγουμένως ν' αποκτήσουν και την τουρκική ιθαγένεια κατόπιν αιτήσεώς τους. Το ξαφνικό αυτό άνοιγμα φαίνεται να προκαλεί ανάμεικτα αισθήματα και να προβληματίζει σοβαρά πολλούς εκτός Τουρκίας ιεράρχες που, αναποφάσιστοι ακόμη, υποδεικνύουν ότι το θέμα πρέπει πρώτα να μελετηθεί από όλες τις πλευρές του.

Μετά την επίσκεψη του νέου πατριάρχη Μόσχας στο Φανάρι φαίνεται ν' άνοιξε μια νέα σελίδα στις σχέσεις μεταξύ Οικουμενικού Πατριαρχείου και Εκκλησίας της Ρωσίας, που είχαν οδηγηθεί σε αδιέξοδο κατά τα τελευταία έτη. Ως άμεση συνέπεια αυτής της "αναθέρμανσης" των σχέσεων μπορεί να θεωρηθεί η αναζωογόνηση της διαδικασίας προπαρασκευής της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοθόξου Εκκλησίας και η ομαλή συνέχιση του Θεολογικού Διαλόγου με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Βέβαια, αγκάθια στην ομαλή εξέλιξη των σχέσεων παραμένουν τα θέματα της αυτονομίας της Εσθονικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, το Ουκρανικό και η δράση των δύο Πατριαρχείων στην Άπω Ανατολή.

Στο Άγιο Όρος παραμένει στάσιμη η κατάσταση της Μονής Εσφιγμένου. Η ιστορική μονή που από το 1972 βρίσκεται στα χέρια ομάδας αντικανονικών μοναχών, εξακολουθεί να αρνείται κάθε σχέση με την Ι. Κοινότητα του Αγίου Όρους και το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

*  *  *  *  *

Η εξομάλυνση των σχέσεων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων με το Ισραήλ και την Ιορδανία, καθώς και η διαρκής στήριξη του από την Παλαιστινιακή Αρχή, απετέλεσαν προϋπόθεση για ν' ανοίξει μια νέα περίοδος στην ιστορία του. Βεβαίως, κατά την εκτίμηση των υπευθύνων, το Πατριαρχείο που αποτελεί σημείο αναφοράς για τους λαούς της περιοχής όσον αφορά στο ανθρωπιστικό, πολιτιστικό και μορφωτικό του έργο, θα χρειασθεί πολύ ακόμη χρόνο για πλήρη ανασυγκρότηση των δυνάμεών του και αξιοποίηση των τεραστίων δυνατοτήτων που έχει.

Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων και ο αρμενικός κλήρος στη Παλαιστίνη συμφώνησαν να τηρηθεί το προσκυνηματικό καθεστώς (status quo) που είχε διαταραχθεί κατά τα τελευταία έτη λόγω των αρμενικών διεκδικήσεων. Ως γνωστό, η διαμφισβήτηση του status quo στον Πανάγιο Τάφο εκ μέρους του αρμενικού κλήρου είχε οδηγήσει κατ' επανάληψη σε βίαια επεισόδια με αρνητικότατο αντίκτυπο στην παγκόσμια κοινή γνώμη.

*  *  *  *  *

Υπό τον νέο Πατριάρχη Μόσχας και πάσης Ρωσίας Κύριλλο, η Ρωσική Εκκλησία συνεχίζει δραστηρίως το έργο της αποκατάστασης των χριστιανικών αξιών στη ζωή των ρώσων και της πνευματικής ανάπλασης του ρωσικού λαού. Διαρκής ανοικοδόμηση νέων ναών, ακατάπαυστη ανακαίνιση παλαιών μονών και λατρευτικών χώρων, συνειδητή συμμετοχή των νέων στα μυστήρια της Εκκλησίας κλπ. είναι όσα καταπλήσσουν αμέσως κάθε επισκέπτη. Στην προσπάθεια της η Ρωσική Εκκλησία χαίρει της ισχυρής συμπαράστασης της Πολιτείας. Ηδη ιερουργούν 650 ιερείς σε 530 στρατιωτικούς ναούς, ο δε Υπουργός Πολιτισμού της Ρωσίας δηλώνει πως ήρθε η ώρα για την διδασκαλία των "αρχών του Ορθόδοξου Πολιτισμού" στα σχολεία μέσης εκπαίδευσης.

Παράλληλα, υπό τον νέο πατριάρχη Μόσχας η παρουσία της Ρωσικής Εκκλησίας στη διεθνή σκηνή γίνεται κάθε μέρα περισσότερο έντονη και αισθητή.

Βέβαια, το Πατριαρχείο της Μόσχας καλείται ν' αντιμετωπίσει σήμερα και ικανά ακανθώδη θέματα που εκκρεμούν από ετών, όπως είναι κυρίως: οι σχέσεις με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, η έκρυθμη κατάσταση στην Ουκρανία όπου ο ορθόδοξος λαός είναι διηρημένος σε τρεις αντικρουόμενες ομάδες, οι σχέσεις με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία που διαταράχθηκαν σοβαρά αφενός λόγω της προσηλυτιστικής δράσης του ρωμαιοκαθολικού κλήρου στη Ρωσία κατά τη δεκαετία του 90 και αφετέρου λόγω της βίαιης κατάληψης εκατοντάδων ορθοδόξων ναών από τους ρωμαιοκαθολικούς Ουνίτες στη Δυτική Ουκρανία. Ο επιτυχής χειρισμός των παραπάνω προβλημάτων θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από την ικανότητα του νέου πατριάρχη να ξεπεράσει την παραδοσιακή ρωσορθόδοξη ακαμψία και επιδείξει ρεαλισμό και προσαρμοστικότητα.

*  *  *  *  *

Μετά διετή ασθένεια απεβίωσε σ' ηλικία 95 ετών ο Πατριάρχης Παύλος, προκαθήμενος της Εκκλησίας της Σερβίας. Επί πατριαρχείας Παύλου (1990-2009) η Εκκλησία ανέκτησε το παλαιό της κύρος στην σερβική κοινωνία και κατέστη σύμβολο ενότητας του σερβικού λαού. Τοποτηρητής στο Πατριαρχείο Βελιγραδίου ορίσθηκε ο Μητροπολίτης Μαυροβουνίου Αμφιλόχιος, ο οποίος θεωρείται και ο πιθανότερος διάδοχος του Παύλου. Η εκλογή νέου πατριάρχου θα λάβει χώρα στις 22 Ιανουαρίου του 2010.

*  *  *  *  *

Συνεχίζει να απασχολεί σοβαρώς την Βουλγαρική Εκκλησία η δράση των υπό τον Μητροπολίτη Ιννοκέντιο σχισματικών, η οποία εντάθηκε μετά από απόφαση του Ευρωπαΐκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Στρασβούργο) που θεώρησε ότι η Βουλγαρική κυβέρνηση, αποδίδοντας το 2004 εκαντάδα περίπου ναών και μοναστηριών στην κανονική Εκκλησία, παραβίασε την αρχή της θρησκευτικής ελευθερίας.

Διακρινόμενο για συντηριτισμό, το Πατριαρχείο Σόφιας εξετάζει τώρα το ενδεχόμενον επαναφοράς του παλαιού (ιουλιανού) ημερολογίου στη ζωή της βουλγαρικής Εκκλησίας.

*  *  *  *  *

Στην Ελλάδα, Εκκλησία και Πολιτεία, σε αναζήτηση "τρόπου καλλίτερης συνεργασίας για την καλλιέργεια, την αναβάθμιση και την εξυπηρέτηση του λαού", βαίνουν ολοταχώς προς επανεξέταση του συνόλου των σχέσεων τους. Μεταξύ των βασικών θεμάτων προς επίλυση συγκαταλέγονται η φορολογική αντιμετώπιση της ακίνητης περιουσίας και των ιδρυμάτων της Εκκλησίας, αλλά και η προαιρετική ή υποχρεωτική, ομολογιακή ή όχι, διδασκαλία των Θρησκευτικών στα δημόσια σχολεία. Άλλο θέμα που θα απασχολήσει ενδεχομένως αμφότερες τις πλευρές είναι η αφαίρεση θρησκευτικών συμβόλων από δημόσιους χώρους (δικαστήρια, σχολεία κτλ). Όλα δείχνουν πως δεν θ' αποφευχθεί η σχετική συζήτηση μετά την πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για αφαίρεση του Σταυρού από δημόσιους χώρους της Ιταλίας, χώρας της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.

*  *  *  *  *

Η Εκκλησία της Κύπρου ανακοίνωσε πως θα προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εναντίο της Τουρκίας, καταγγέλλοντας τόσο την παραβίαση του δικαιώματος λατρείας σε θρησκευτικούς χώρους που βρίσκονται σε τουρκοκρατούμενες περιοχές της Κύπρου, όσο και την καταστροφή 522 ναών και μνημείων της Μεγαλονήσου εκ μέρους των τουρκικών κατοχικών δυνάμεων.

Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θεωρώντας "τη διάσωση της κυπριακής πολιτιστικής κληρονομιάς και ειδικότερα των ελληνικών Ορθόδοξων ναών και άλλων μνημείων ως υψίστης σημασίας για όλη την Ευρώπη", δηλώνει έτοιμη να ενισχύσει τις χρηματοδοτήσεις για διάσωση αυτής της κληρονομιάς στο κατεχόμενο τμήμα της νήσου.

*  *  *  *  *

Σε συγκέντρωσή τους στον Καθεδρικό Ναό του Σουχούμι, κληρικοί της επισκοπής Αμπχαζίας ανεκήρυξαν την ανεξαρτησία της επισκοπής τους που υπαγόταν μέχρι τώρα στο Πατριαρχείο της Γεωργίας. Οι κληρικοί, επιμένοντας πως η επισκοπή υπήχθη δια της βίας στη δικαιοδοσία του Γεωργιανού Πατριαρχείου το 1943, εναποθέτουν τωρα τις ελπίδες τους για συμπαράσταση και αναγνώριση στο Πατριαρχείο Μόσχας.

*  *  *  *  *

Μετά από δικαστική διαμάχη πολλών ετών, η Μητρόπολη Αργυροκάστρου απέκτησε την άδεια για ανέγερση πνευματικού κέντρου, νηπιαγωγείου και μητροπολιτικού γραφείου. Η εξέλιξη αυτή κρίνεται θετική, καθώς αποτελεί απαρχή δικαίωσης των διεκδικήσεων της Ορθόδοξης Αλβανικής Εκκλησίας και σε άλλα θέματα.

Τους 700.000 περίπου ορθοδόξους πιστούς της αλβανικής Εκκλησίας υπηρετούν σήμερα 140 κληρικοί. Τις δυο τελευταίες δεκαετίες ανεγέρθηκαν 150 ναοί και αναστηλώθηκαν 70 μονές και ιστορικά ορθόδοξα μνημεία. Επίσης επισκευάσθηκαν άλλοι 160 ναοί που οι αλβανικές αρχές έχουν επιστρέψει στην Εκκλησία. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας έχει να επιδείξει έντονη δράση στους τομείς της Υγείας, της εκπαίδευσης, της κοινωνικής πρόνοιας, της αγροτικής ανάπτυξης, του Πολιτισμού και του διαθρησκειακού διαλόγου.

*  *  *  *  *

Ενώ η Ουκρανική Πολιτεία ζητεί να εξασφαλίσει την πνευματική ενότητα του λαού της ενθαρρύνοντας παντοιοτρόπως τον διάλογο ως μέσον συνεννόησης, οι ορθόδοξοι πιστοί εξακολουθούν να παραμένουν διηρημένοι σε τρεις Εκκλησίες: την "Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία" του Πατριαρχείου Μόσχας, την "Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία" με 1500 ενορίες που ζητεί να υπαχθεί ως αυτόνομη στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, και το "Πατριαρχείο Κιέβου και πάσης Ρωσο-Ουκρανίας". Πρόσφατα αντιπροσωπεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου επισκέφθηκε την Ουκρανία και είχε συνομιλίες με εκεί εκκλησιαστικούς παράγοντες στην προσπάθεια εξεύρεσης λύσης.

*  *  *  *  *

H αναζωογόνηση της παγωμένης για μια δεκαπενταετία διαδικασίας προπαρασκευής της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας επιτεύχθηκε με τη σύγκληση της Δ΄ Προσυνοδικής Πανορθοδόξου Διασκέψεως στο Ορθόδοξο Κέντρο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στη Γενεύη από 7 μέχρι 13 Ιουνίου. Εξετάσθηκε και ολοκληρώθηκε η μελέτη του θέματος της καλούμενης Ορθόδοξης Διασποράς, ενός των σοβαρότερων προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Ορθόδοξη Εκκλησία στην εποχή μας. Ως γνωστό, ο τρόπος διοργάνωσης της Ορθόδοξης Διασποράς σήμερα, με τις παράλληλες δικαιοδοσίες, πάσχει σοβαρώς από έποψη κανονική και εκκλησιολογική. Η διάσκεψη επεξεργάσθηκε και ενέκρινε σχέδιο Κανονισμού λειτουργίας Επισκοπικών Συνελεύσεων των κατά περιοχές ορθοδόξων Επισκόπων, κείμενο που είχε καταρτισθεί από το Διορθόδοξο Συνέδριο του 1995 και στο οποίο προτείνεται η σύγκληση των κατά περιοχές επισκόπων ως προσωρινό μέσο επιλύσεως του θέματος της Ορθόδοξης Διασποράς.

Επιπλέον, συνήλθε στο Ορθόδοξο Κέντρο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στη Γενεύη από 9 έως 17 Δεκεμβρίου η Διορθόδοξος Προπαρασκευαστική Επιτροπή και εξέτασε το θέμα του Αυτοκεφάλου και τον τρόπο ανακηρύξεώς του. Η Επιτροπή αποφάνθηκε ομόφωνα ότι το Αυτοκέφαλο μιας Εκκλησίας ανακηρύσσει επίσημα ο Οικουμενικός Πατριάρχης με έκδοση Τόμου Αυτοκεφαλίας που υπογράφεται από τον ίδιο με τη συμμαρτυρία των άλλων προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Η Επιτροπή επίσης κατέγραψε σε κείμενο την ενιαία θέση των Ορθοδόξων Εκκλησιών για το θέμα τού Αυτονόμου και του τρόπου ανακηρύξεώς του.

*  *  *  *  *

Με απόφαση όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών (2008) συνεχίσθηκε ο θεολογικός διάλογος με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Η ενδέκατη συνέλευση της Διεθνούς Μικτής Επιτροπής επί του Θεολογικού Διαλόγου μεταξύ της Ορθοδόξου Εκκλησίας και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας πραγματοποιήθηκε στην Πάφο της Κύπρου από 16 έως 23 Οκτωβρίου 2009. Η Επιτροπή εμελέτησε το θέμα «Ο ρόλος του Επισκόπου Ρώμης εν τη κοινωνία της Εκκλησίας κατά την πρώτην χιλιετίαν" βάσει προσχεδίου καταρτισθέντος το 2007 στη Ραβέννα της Ιταλίας. Αφού εξέτασε επιμελώς και βελτίωσε το προσχέδιο, η Επιτροπή το παρέπεμψε για ολοκλήρωση στην προσεχή συνάντηση της ολομέλειάς της που θα λάβει χώρα στη Βιέννη από 20 έως 27 Σεπτεμβρίου 2010. Οι εργασίες στην Πάφο διεξήχθηκαν σε "πνεύμα φιλίας, συνεργασίας και πλήρους εμπιστοσύνης".

*  *  *  *  *

Στη Γαλλία εκοιμήθη πλήρης ημερών ο Olivier Clément, ιστορικός και καθηγητής του Ινστιτούτου Θεολογίας του Αγίου Σεργίου στο Παρίσι. Ο εκλιπών είχεν αναδειχθεί σ' ένα από τους σημαντικότερους εκπρόσωπους της ορθόδοξης θεολογίας στη Δυτική Ευρώπη κατά το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα. Υπήρξε συγγραφέας πολλών έργων, μεταξύ των οποίων και βιβλίου για τον Πατριάρχη Αθηναγόρα. Πολλά έργα του έχουν μεταφρασθεί σε διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες.

[ GreekNews
  www.greeknewsonline.com/modules.php?name=News&file=article&sid=11617
  28 Δεκεμβρίου 2009 ]